Mireille over de aanleiding van haar initiatief: “Voor de wijkzorg, waaronder Sensire, blijkt het aantrekken en behouden van jonge recent afgestudeerde zorgprofessionals niet altijd even eenvoudig te zijn. Binnen de context van een krappe arbeidsmarkt met grote concurrentie en een teruglopend aantal jonge professionals binnen de zorgsector, specifiek voor de VVT, is deze uitdaging extra groot. En dat is jammer. Want werken in de wijk is uitdagend en geeft de kans om een sterke generalist te worden. Maar er zitten ook minder leuke aspecten aan de wijkzorg, denkend aan de gebroken en/of kortere diensten, waardoor je veel dagen moet werken om 32 uur per week te maken. Dat is minder aantrekkelijk. Daarnaast zien wij dat de zorg in de wijk niet altijd aansluit op de gevolgde opleiding, denkend aan het ontbreken van innovatie in de praktijk en/of complexiteit van de klantsituaties.”

Laag complexe zorg, weinig diversiteit én heel veel korte diensten. Een beeld van de traditionele thuiszorg die door velen voor waar wordt aangenomen. De praktijk is echter heel anders. De zorg-vraag van onze klanten in de wijk is heel divers en wordt steeds complexer. Care- en case-complexe casuïstiek zijn van alle dag. Sensire is zich daarvan bewust en is daarom in de regio Zutphen in november 2019 gestart met een nieuw team wijkverpleging. Het team bestaat uit een wijkverpleeg-kundige en een aantal verpleegkundigen in een mix van ervaren en onervaren zorgprofessionals. Het team is een initiatief van Mireille Poppen, inmiddels de wijkverpleegkundige van het team.

Voordat Mireille aan de slag kon met het opstarten van het team heeft ze eind 2018 en begin 2019 onderzoeken gedaan onder studenten van verschillende zorgopleidingen met verschillende uitstroomrichtingen op zowel mbo als hbo-niveau. “Ik heb onder andere semigestructureerde groepsinterviews gehouden om zoveel mogelijk informatie naar boven te halen. 

Alles met als doel om een antwoord te krijgen op de vraag ‘Wat is een aantrekkelijke werkomgeving volgens de zorgprofessional en hoe kunnen wij hen behouden?’ De conclusie luidt dat jonge zorgprofessionals graag toekomstgerichte en vernieuwende zorg willen leveren met oog voor innovatie, complexe klantenzorg, passende begeleiding en werkomstandigheden en -omgeving.”

De vier pijlers in het kort 
De bovenstaande 4 pijlers zijn containerbegrippen en moeten in de praktijk nog écht ingevuld gaan worden, maar het zijn wel dé uitgangspunten voor het team. “Alles wat we doen en gaan doen houden we langs de meetlat van deze vier pijlers om te beoordelen of het verzoek of de vraag past bij het team en de onderzoeksresultaten”, aldus Mireille.

“Innovatie is vernieuwend denken en werken. Middels projecten en experimenten gaan wij ontdekken hoe wij de zorg beter en efficiënter in kunnen zetten, zodat wij in de toekomst kwalitatief goede zorg kunnen blijven verlenen. Deze toekomst is meteen een mooi bruggetje naar steeds complexer wordende zorg in de wijk. We focussen ons niet perse op complexe technische handelingen, maar op complexe situaties en/of achtergronden. 

Denk bijvoorbeeld aan de mensen die tussen wal en schip raken, wie te goed zijn voor het ziekenhuis of opname maar wie een uitdaging vormt om thuis te blijven wonen. Maar ook op het coördineren en organiseren van de zorg met de focus op samenwerking tussen de wijkverpleegkundige en verpleegkundige in de wijk. Wij willen ontdekken waar de uitdaging ligt voor de verpleegkundige in de wijk in het organiseren en coördineren van zorg.”

Het team is nog lerend en daar hoort vallen en opstaan bij met ondersteuning van ervaren collega’s uit de zorg en uit andere disciplines binnen Sensire. Zij vertellen het team niet ‘hoe het moet’, maar helpen het team hoe vrijheid en verantwoordelijkheid hand in hand samen kunnen gaan. 

“De beginnende zorgprofessionals blijken behoefte te hebben aan iemand om mee te sparren en op terug te kunnen vallen. Door ervaren zorgprofessionals met affiniteit voor begeleiden hiervoor in te zetten, hopen wij op een mooie mix waarbij leren van elkaar centraal staat. Daarnaast kan het best een uitdaging zijn om het teamgevoel te behouden bij een functie waarbij je alleen in de wijk werkt en je collega’s voornamelijk telefonisch spreekt. Ik wil graag ontdekken wat er nodig is om het teamgevoel te vergroten zonder afbreuk te doen aan de zelfstandigheid van de verpleegkundigen”, aldus Mireille over de begeleiding van het team .

“En tot slot is er de pijler werkomstandigheden en -omgeving. Uit het onderzoek is gebleken dat jonge zorgprofessionals de wijk sneller links laten liggen doordat je vaak veel diensten en/of gebroken diensten moet draaien om aan je contracturen te komen. Werk neemt een belangrijke plaats in, maar de balans werk-privé moet wel goed blijven. Daarom gaan we werken met 8-uursdiensten die qua inhoud werkbaar en uitdagend zijn. Het rooster maken we samen en met een vier wekelijkse cyclus, zo kunnen we zo goed mogelijk rekening houden met elkaars wensen.”

Er zijn nog zoveel meer plannen… 

“De komende tijd zullen we ervaren hoe het gaat en ook waar we tegenaan lopen. Wij hopen natuurlijk dat we ook andere teams kunnen inspireren en ze hiermee aan de slag kunnen.  En dat we als Sensire met deze manier van kijken naar de wijkverpleging op een positieve manier bij kunnen dragen aan het verbeteren van het imago van het werken in de wijk”, besluit Mireille. 

Al negen jaar werkt Yvanka Klein Holte als wijkverpleeg-kundige bij Sensire. Tot groot genoegen van Yvanka is er de laatste jaren veel veranderd. “We zijn weer bezig met ons vak”, zegt ze. “De handeling staat niet meer centraal, maar de behoeften van de klant. We gaan in gesprek: Hoe wilt ú leven?”

Wijkverpleegkundigen pakken het verpleegkundig proces terug; ze maken zelf keuzes over de te leveren zorg en wie die zorg levert. Deze nieuwe manier van werken zorgt voor uitdagingen, maar biedt vooral mogelijkheden. 

Van cliënt naar klant
Voor klanten is het soms wel even wennen. “Voorheen voelden ze zich cliënt”, zegt Yvanka. “Nu worden ze behandeld als klant. We gaan met onze klanten in gesprek over hoe ze willen leven. Dat betekent ook dat ze hier zelf over moeten nadenken. Mensen weten niet altijd wat ze nodig hebben. Hierin kunnen wij helpen, samen komen we tot mooie oplossingen. Door de juiste vragen te stellen kom je veel te weten en gaan ze zelf ook nadenken over wat ze willen.”

Dichtbij de klant
Volgens Yvanka is het contact met veel klanten hierdoor veranderd. Yvanka: “Het is niet zo van: ‘Ik kom u wassen meneer!’ Nee, het is intiemer. We praten over geluk, het leven en wat er nodig is. In nabijheid en vanuit gelijkwaardigheid. Op basis daarvan werken we toe naar een doel. Eigenlijk help je mensen om zichzelf een doel te geven in het leven. We staan weer dichtbij het vak en de klant, zo hoort het ook. En als je oog hebt voor de klant, zijn omgeving en behoeften, kom je tot mooie creatieve uitkomsten.”

Bekijk ook het filmpje waarin wijkverpleegkundige Sonja Brummelaar vertelt over de manier waarop ze, door met de klant in gesprek te gaan, haar eigen oordeel vormt over welke zorg iemand nodig heeft. En daarin niet alleen zorg ontvangt, maar ook zelf aan de slag moet gaan om geluk na te streven. Ondanks omstandigheden.

Denken in oplossingen
“Een van mijn klanten in de wijk lijdt aan de ziekte van Alzheimer”, vervolgt Yvanka. “Ze woont nog zelfstandig en loopt iedere dag een rondje door de buurt. Deze wandelingen zijn belangrijk voor haar; ze ontmoet graag andere mensen.” Ook al gaan de cognitieve vermogens van mevrouw snel achteruit, nog altijd loopt ze haar rondje. Yvanka: “We weten dat dit niet geheel zonder risico is. 

Uit angst hadden we kunnen zeggen: ‘Mevrouw, u kunt het huis niet meer uit’. Maar waarom zouden we haar dit afnemen? Dit is wat haar energie geeft. Gelukkig staan we hierin op één lijn met de familie. Samen gingen we op zoek naar oplossingen. Nu heeft ze een GPS tracker, zodat ze op een relatief veilige manier zelfstandig de deur uit kan. Zo behoudt mevrouw de regie over haar leven, dit maakt haar blij.”

Wat kan ze nog wél?
Een andere klant in de wijk fietste vroeger veel. “Iets wat nu niet meer gaat”, zegt Yvanka. “Ik ben met haar gaan kijken naar wat ze nog wél kan. Wat was er nodig om deze mevrouw weer in beweging te krijgen? Nu gaat ze iedere week met de overbuurvrouw naar de fitnessruimte. Regelmatig zie ik ze samen lopen. Dat is toch fantastisch? Laatst vertelden ze glunderend dat ze een half uur hadden gefietst.”

Het Wijkverpleegkundig Meesterschap
Een nieuwe kijk op het vak en nieuwe uitdagingen in de praktijk: dat vraagt om wijkverpleegkundigen die staan voor hun vak. “We willen als verpleegkundigen nog beter vastleggen wat we doen en wat ons denkproces is. Alleen op die manier wordt steeds beter zichtbaar wat het effect van zorg is op het leven van de klant en wat goede praktijken zijn.” 

Onze zorg
De nieuwe manier van werken is niet altijd gemakkelijk. Een goede samenwerking met professionals binnen de wijk is essentieel. Ook is het handig om te weten wat er in de wijk speelt. “Ik zit al jaren in het vak”, zegt Yvanka, “maar ik weet het ook niet altijd. Het is geen kunstje. Uit de gesprekken met klanten komen mooie wensen. Als we weten wat er mogelijk is binnen de wijk, kunnen we aansluiten bij de klant. Soms breng ik een casus in tijdens intervisie of een multidisciplinair overleg met de huisarts en specialist ouderengeneeskunde. Iedere professional geeft een ander plaatje, wat kan helpen bij het schetsen van het totaalbeeld. Eigenlijk komen we zo altijd wel tot een mooie oplossing, maar hierin hebben we elkaar dus wel nodig. Onze wijk is onze zorg.”

Varkensboer
“Eén van Yvanka’s klanten kampt met depressies, daarnaast is ze lichamelijk slecht ter been en heeft ze de ziekte van Parkinson. “Haar gezondheid verslechterde, waardoor de zorgvraag toenam”, vertelt Yvanka. “Samen met andere wijkverpleegkundigen ging ik op zoek naar wat ze nodig had. Zelf had ze geen idee. Door met haar in gesprek te gaan, kwam ik erachter dat ze vroeger een kippen- en varkensboerderij had en dat ze oorspronkelijk niet uit Wehl kwam. Voor mij was dat waardevolle informatie. Ze bleek niet veel mensen te kennen in Wehl, terwijl ze wel graag mensen om zich heen heeft.”

Voorzichtig vraagt Yvanka haar of ze naar de dagopvang wil. “Ik wist namelijk dat hier ook een varkensboer kwam. In eerste instantie stond ze er niet voor open, in haar ogen kon ze hier geen fatsoenlijk gesprek voeren. Om de varkensboer te ontmoeten, wilde ze het toch een keer proberen. Ze bleken elkaar te kennen van vroeger en hadden ooit zelfs samengewerkt. Nu gaat ze elke woensdag naar de dagopvang en daardoor voelt ze zich een stuk beter. Iets kleins kan zo belangrijk zijn! Door haar geluk heeft ze op langere termijn minder zorg nodig.”

Allemaal beter
“Als de klant zich goed voelt, is de gezondheid meestal ook beter”, legt Yvanka uit. “Dit gaat toch veel verder dan de oorspronkelijke hulpvraag? De werkelijke behoefte is vaak heel anders dan in eerste instantie gedacht. Uiteindelijk worden we hier allemaal beter van: de klant, maar ook de wijkverpleegkundigen. Ik maak me er hard voor dat wijkverpleging deze richting opgaat. Om te beginnen bij Sensire, maar het liefst overal.”

Magazine Een nieuwe kijk op de wijk
In het magazine ‘Een nieuwe kijk op de wijk’ kijken we terug op de ontwikkeling van de wijkverpleging bij Sensire en op het succesvolle congres “Een nieuwe kijk op de wijk”, dat Sensire op 13 november organiseerde.

De wijkverpleegkundigen van Sensire verwelkomden vakgenoten en relaties uit het hele land. We kijken terug op een dag vol inspiratie en trots: Trots op de manier waarop de wijkverpleegkundigen de afgelopen jaren voor hun vak zijn gaan staan om te komen tot wat wij ‘Wijkverpleegkundig Meesterschap’ noemen. 

Susan van der Beek is één van de eerste collega’s die in 2019 het traineetraject teamverpleegkundige succesvol heeft afgerond. Een intensieve periode waar ze met een heel goed gevoel op terugkijkt. “Het traineetraject is voor mij heel erg leerzaam geweest. Ik heb kennisgemaakt met het werken op zowel een somatiek- als een PG-afdeling en de vele verschillende collega’s die daar werkzaam zijn. Daarnaast heb ik heel veel geleerd van de organisatie. Alles bij elkaar heeft het traject ervoor gezorgd dat ik een goed beeld heb van de visie van de organisatie en wat dit betekent voor het dagelijkse werk en specifiek voor de functie teamverpleegkundige. Ik beschik nu over voldoende handvatten om deze zelf vorm te gaan geven.”

Het traineetraject is zeker niet in beton gegoten. “Gedurende het traject is er steeds met mij geëvalueerd en kreeg ik de ruimte om aan te geven of de richting nog steeds de juiste was. In mijn persoonlijke leerplannen heb ik mijn eigen leerdoelen geformuleerd om competenties en vaardigheden beschreven mét daarbij wat ik nog nodig had om de doelen te behalen. Deze verantwoordelijkheid is ook echt bij mij neergelegd en terecht. Uiteindelijk ben je zelf verantwoordelijk voor je eigen succes!”

“Ik ben heel blij dat ik na het afronden van mijn hbo-V opleiding niet direct gestart ben als teamverpleeg-kundige. Door het trainee-traject teamverpleegkundige heb ik mij in twee jaar tijd kunnen ontwikkelen, zodat ik nu deze functie geheel zelfstandig kan uitoefenen.”

Aan de slag als teamverpleegkundige 
Inmiddels is Susan werkzaam als zelfstandig teamverpleegkundige op Hackforterhof (PG) en richt ze zich op het in de praktijk brengen van het geleerde. “De ervaring die ik heb opgedaan neem ik mee in mijn dagelijkse werk. Het maakt voor mij niet uit of ik in gesprek ben met collega’s, bewoners of naasten. Ik laat mijn collega’s nadenken over het dagelijkse werk: waarom doen we wat we doen? En kan het wellicht ook anders? Wij zijn in de eerste plaats voor de zorg, voor mij is dat onlosmakelijk verbonden met bijdragen aan de kwaliteit van leven. Ik coach en motiveer mijn collega’s om deze denkwijze in het dagelijkse werk in te passen.

Eén van de belangrijkste aspecten daarvan is het aangaan van de dialoog, ook met familie, anders kom je er nooit achter wat er speelt, hoe klein of groot het ook is.” De rol van naasten en familie is groeiende binnen Sensire. “Dat betekent niet dat wij taken bij familie beleggen die wij niet meer doen, juist niet! We kijken samen hoe we elkaar kunnen helpen en daardoor ontlasten. Als een familielid bijvoorbeeld helpt met koken, kan een collega in die tijd andere taken uitvoeren. Dat is niet alleen wennen voor de familie maar ook voor de collega’s. Mijn rol is om beiden te begeleiden met het loslaten, uit handen geven en niet alles over (willen) nemen.”

Over werken in de ouderenzorg 
“De ouderenzorg staat, geheel onterecht, niet altijd even best op de kaart. Als ik bijvoorbeeld echtparen rondleid, merk ik dat ze heel erg verbaasd zijn om bijvoorbeeld te horen hoeveel zeggenschap de familie en naasten hebben. En dat wij kijken naar mogelijkheden voor bewoners. Bezoekt iemand bijvoorbeeld de kerk? Dan kijken wij hoe diegene dat gewoon kan blijven doen. Heeft iemand vaste dagelijkse rituelen? Ook deze proberen we zoveel mogelijk in te passen.

We zijn constant in gesprek met elkaar. Om de bewoner goed te leren kennen, maar ook als steun voor de partner of andere familie. Een luisterend oor of wegnemen van onzekerheid maakt vaak al het verschil. Deze manier van werken spreekt mij erg aan en is een belangrijke reden om voor de ouderenzorg en specifiek Sensire te kiezen. We krijgen de mogelijkheid om echt een band op te bouwen.”

Een ding waar zorgprofessionals tegenaan liepen was de manier waarop ze tot dan toe ondersteund werden: op afstand; letterlijk, vanuit het hoofdkantoor in Varsseveld. “Dat werkt niet, merkten we ook vanuit het management. De ondersteuning wordt zo onbewust geanonimiseerd. Iemand gaat het uiteindelijk zelf doen en voelt zich uiteindelijk niet ondersteund. Daarom is het idee ontstaan om ondersteuning decentraal, binnen de teams te bieden, door voor elk cluster of wijgro een teamregisseur in het leven te roepen.”

“Zorgprofessionals weten zelf het beste wat bijdraagt aan het geluk van de klant”, zegt Renée Wilke, bestuurder van Sensire. “Zij bepalen, in samenspraak met familie, welke zorg wordt geboden en hoe. Zij hebben de kennis, en nog belangrijker: kennen de klant. Op basis van die klantrelatie zorgen zij dat iemand het leven kan leiden zoals hij dat wil.” Maar om dat goed te kunnen doen, moet alles daaromheen ook goed geregeld zijn. “Tijdens een pilot in 2018 werd aan zorgprofessionals de vraag gesteld: ‘Hoe zouden jullie het geregeld willen hebben en ‘ontzorgd’ willen worden?”

“De teamregisseur is onderdeel van het team. Dat maakt dat de lijntjes kort zijn. Het team kan direct vragen stellen of even overleggen hoe zaken aan te pakken”, vervolgt Renée. Teamregisseur Eldnildo Pereira Fernandes: “Het voelt goed om mensen dichtbij te kunnen helpen. Tegelijkertijd is het eerlijk gezegd wel heel veel om te doen. Het is echt wel zoeken waar te beginnen.

Maar ook erg leuk, want in de samenwerking kom je er wel achter wat beter door mij opgepakt kan worden of door de zorgprofessional. Uiteindelijk zorg je er samen voor dat de zorgprofessional kan bijdragen aan het geluk van de klant, omdat allerlei randzaken door de teamregisseurs worden opgepakt. Daarin heb ik inmiddels mijn draai gevonden en mensen weten me te vinden.”

Win-win
De wijkverpleegkundige en teamregisseur zijn samen de drijvende kracht achter het team en zorgen ervoor dat het team kan werken als een geoliede machine. Jantien: “Al snel werd duidelijk dat onze teamregisseur een belangrijk onderdeel is van ons team als het gaat om het ondersteunen en faciliteren zodat wij ons werk goed kunnen doen. Dat levert veel op. Bijvoorbeeld dat je simpelweg meer tijd hebt voor de klant, omdat de teamregisseur andere zaken oppakt.

Doorontwikkeling van de organisatie
Maar een teamregisseur is niet iemand die ‘klakkeloos’ alle klusjes overneemt, zegt Renée. “De teamregisseurs volgen een leerlijn op bijvoorbeeld de thema’s verzuim, P&O, Leren & Ontwikkelen,
recruitment, ICT, vrijwilligers en catering. Zo worden zij klaargestoomd om vragen hierover op te vangen, waarbij ieder zijn eigen aandachtsgebied heeft. En leren ze om door al die verschillende brillen te kijken en te constateren waar dingen beter of makkelijker kunnen.” De teamregisseur signaleert patronen in die ‘klusjes’, behoeften of vragen uit het team en bedenkt oplossingen voor de langere termijn. Deze uitkomsten worden door de teamregisseurs onderling met elkaar gedeeld en zo werken ze samen aan de doorontwikkeling van de organisatie. Renée: “Zij hebben daar de regie in. Vandaar dat er gekozen is voor de naam ‘regisseur’. Zoals de zorgprofessional regie voert op het proces van zorg verlenen, voert de teamregisseur regie op het ondersteunende proces.”

Wijkverpleegkundige Jantien Reijlink van het team IJsselflat Zutphen had eerst haar twijfels bij de benaming ‘teamregisseur’. “Maar als ik er nu over nadenk geeft de teamregisseur ons inderdaad sturing op de gebieden die niets met zorginhoud te maken hebben. Verzuim bijvoorbeeld. Het is fijn dat een onafhankelijk iemand bij gesprekken aansluit en ook een spiegel kan zijn richting mij of het team. Om te reflecteren en me helpen af te vragen: had ik het anders kunnen doen? Om zo bijvoorbeeld preventief met verzuim om te gaan. En voor ons als collega’s is het goed iemand te hebben die ons, zowel individueel als het team, en onze situatie goed kent en daarop kan inspelen. En zo de ontwikkeling van het team en de samenwerking kan bevorderen en regisseren.”

"Het is voor collega's fijn om één aanspreek-punt te hebben", vindt teamregisseur Marlon Groot Zevert. En dat het een bekende voor ze is, in plaats van een belletje naar een ‘anoniem’ persoon. Bijvoorbeeld als er sprake is van verzuim. Daarbij is het goed dat de teamregisseur de situatie en de persoon kent. Zo kan er beter worden ingeschat wat er speelt en bedenken we samen een passende oplossing.” 

En daar gaat het om: je focus volledig op de klant kunnen leggen. Om er samen met familie voor te zorgen dat hij of zij het leven kan leiden dat hij of zij gewend was. En zelf word ik er ook blij van, ik houd me bezig met dat waaraan ik wil bijdragen en waar ik medeverantwoordelijk voor ben: het geluk van de klant. We voelen ons als team gehoord en weten zo dat we er toe doen. Deze aanpak vergroot het klantgeluk en ons werkgeluk. Het is een win-win voor de klant én de verpleegkundige.

Jantien Reijlink, wijkverpleegkundige

Renée Wilke, Bestuur Sensire

Marlon Groot Zevert, teamregisseur