Stigma rondom verpleeghuizen 
De documentaire vertelt het verhaal van bewoners, familie en zorgprofessionals van De Heikant, een van de Sensire woonzorglocaties in Wehl. “Er hangt een enorm stigma rondom verpleeghuizen”, zegt Projectleider Thomas van Dorsten. “Als het laatste station in het leven, waar je zelf niets meer te vertellen hebt.” Hoewel zorgorganisaties al lang proberen dat vooroordeel bij te sturen, groeide bij Sensire het besef dat er ondanks alle goede zorg iets fundamenteel verkeerd zat in de verhouding met onze klanten en bewoners.

Bij Sensire vindt een verschuiving plaats. De zorg moet radicaal anders. Maar wat komt daarbij kijken? Sensire heeft het verhaal van confronterende conclusies, de kwetsbare dialoog met zorgprofessionals en de voorzichtige regie van bewoners en familie vastgelegd in de online documentaire 
‘De Heikanteling’.

Samenwerken voor klantgeluk
In de documentaire wordt zichtbaar hoe klanten, bewoners en zorgprofessionals samen aan de slag gaan om dat te veranderen: van de eerste confronterende gesprekken tot de oprichting van een familieraad. Dat leidt tot wezenlijke vragen over de manier waarop ouderenzorg in een verpleeghuis er eigenlijk uit moet zien: Over wie er mee kan helpen koken 


het budget om iets extra’s te kunnen doen, een zinvolle invulling van de dag tot en met de kleur van de gordijnen.

Dat proces vraagt veel: van familie en bewoners, maar zeker ook van zorgprofessionals. Zij vertellen open en eerlijk hoe ze met de wensen en vragen van familie omgaan. Renée Wilke, bestuurder van Sensire: “De manier waarop collega’s zich, ook zichtbaar in de documentaire, kwetsbaar opstellen waarderen we enorm. Want zo’n transformatie, en het steeds moeten afwegen van uiteenlopende meningen, is soms moeilijk. Maar leidt wel tot iets positiefs, samenwerken en het leven van de bewoner daarmee beter maken.” 

De verandering binnen de Heikant staat niet op zichzelf: ook op andere locaties van Sensire gingen vorig jaar zorgprofessionals, bewoners en naasten met elkaar op zoek naar nieuwe vormen. Daarnaast participeert Sensire in Radicale Vernieuwing Verpleeghuiszorg, een beweging van zorgaanbieders die zich inzet voor ondersteuning en zorg waarin niet regels, maar relaties voorop staan. Deze beweging wordt ondersteund door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Inzichten gebruiken maar niet vastleggen 
Tegelijkertijd zal die vernieuwing er overal anders uitzien. “Het is de grote uitdaging: hoe gaan we de inzichten van dit traject gebruiken op andere locaties, zonder het toch weer vast te leggen in voorschriften? Deze documentaire draagt daar zeker aan bij.”

Sensire kiest bewust voor het vastleggen van deze verandering in een inhoudelijke documentaire. “Een verandering als bij de Heikant houdt nooit op”, zegt Van Dorsten. “De familie gaat nu met ons in gesprek en dat leidt steeds tot nieuwe inzichten. Ook met dementie blijf je onderdeel uitmaken van de maatschappij. Organisaties als de onze mogen daarin niets in de weg leggen”.

Als je aan een verpleeghuis denkt, hebben mensen daar een bepaald beeld bij. In 

wordt dat stigma van een verpleeghuis: ‘het laatste station waar je niks meer te vertellen hebt’ ook al even besproken. Maar wij zien een verpleeghuis graag als een huis zoals thuis, waar je je leven kunt blijven leiden ‘net als thuis’. In je eigen leefritme, eigen gewoonten en een zinvolle invulling van de dag. Een thuis waar je nog steeds deel uitmaakt van je netwerk en andersom het netwerk een deel blijft uitmaken van je leven. Een voorbeeld waarin al deze ingrediënten samenkomen is het Sensire kookboek voor de kleinschalige woonvormen voor mensen met dementie.

Een initiatief van de cateringcoaches Catharina Hettinga, Karin Willemsen en Patrick Winkelman: “Omdat eten zo belangrijk is, het is iets wat we iedere dag doen. Door middel van dit kookboek hopen we dat zorgprofessionals samen met bewoners en familie, en vrijwilligers het bereiden en eten van gerechten hoogtepunten van de dag kunnen laten zijn.” Het is een handvat om gerechten samen met de bewoners en familie te bereiden, te koken en samen te eten. In het boek staan belangrijke tips rondom het bereiden, presenteren en eten van voeding voor mensen met dementie. Om ervoor te zorgen dat zij weinig, maar wel goede prikkels krijgen tijdens het bereiden en eten van de maaltijden. En dan gaat het echt om de details. Hoe de tafel wordt gedekt, de geuren die zich door de huiskamer verspreiden, de kleuren op het bord, maar ook hoe je bewoners erbij betrekt. Daarbij beleeft de een al heel veel door alleen al aan tafel of in de keuken aanwezig te zijn en de ingrediënten op tafel te zien, terwijl een ander al roerend in de pan enthousiast zijn of haar advies en tips geeft. 

ergotherapeuten bij Sensire. En geven collega’s van logopedie informatie rondom behandeling en begeleiding bij eten en drinken, als het bijvoorbeeld door slikproblemen moeilijker gaat. De collega’s van diëtetiek adviseren in het boek over voeding op maat, passend bij de bewoner. Wat hij of zij gewend is om te eten en lekker vindt, maar ook past bij de situatie en wanneer voedingsbehoeften veranderen. Minder eetlust en ondervoeding komt bijvoorbeeld vaak voor bij ouderen.

Ook hebben collega’s van ergotherapie, logopedie en dietetiek een mooie bijdrage geleverd aan het boek. De collega’s van ergotherapie bieden informatie over hoe zij kunnen ondersteunen bij het vergroten van de zelfstandigheid en eigen regie bij het helpen bij voorbereidingen en het eten van de maaltijden. “Het betekent veel voor bewoners als zij zelf mee kunnen helpen met koken en het zoveel mogelijk zelf op kunnen eten”, zeggen Annelies Peppelman en Marleen Hofman,

Mevrouw Jansen, bewoner van De Pelgrimhof in Gaanderen, kookte altijd al heel erg graag. Mevrouw en haar dochter weten nog wel een lekker recept voor een inmiddels bij Pelgrimhof beroemde monchou taart, die zij een tijd geleden samen hadden gemaakt. Gewoon in de keuken van De Pelgrimhof, zoals het hoort.

Met het doorbladeren van het kookboek door de bewoners van De Pelgrimhof kwamen de verhalen los over oude recepten van vroeger en ‘Hoe moeder het maakte’. Zo begon bewoner mevrouw Besselink, een fotomodel van het kookboek, over de perenboom in de achtertuin waarvandaan de peren werden geplukt voor overheerlijke stoofpeertjes. Ze gaf daarbij nog wel de volgende tip van haar moeder: “Ie mot er wel bie goan stoan, om te kieken of ze garen. Moar ie mot niet te vake in de pot kieken: Dan kre’j honger.”

Kookboek voor recepten 
en verhalen van vroeger 
Het kookboek bevat heerlijke recepten – van ‘Drie in de pan’ tot en met smoothies – maar het is vooral de bedoeling dat bewoners en familie zelf met recepten komen die zij (of moeder of vader) altijd zelf maakten of lekker vinden. Familie is van harte welkom om samen met hun naaste en de zorgprofessionals en/of vrijwilligers in de keuken aan de slag te gaan met eigen recepten. Zodat zij kunnen blijven genieten van de gerechten die zij gewend zijn om te eten. Het kookboek is een mooi middel om in gesprek te gaan en een bewoner te leren kennen. Wat iemand wel of niet lekker vindt, iemands achtergrond en het leven dat hij of zij tot nu toe heeft geleid. En het kookboek levert mooie verhalen en herinneringen aan vroeger op.

Positieve gezondheid 
"We noemen dit: positieve gezondheid stimuleren”, begint Rinie. “Leven zoals u wilt vraagt om een nauwe samenwerking met de klant en andere professionals. Met de klant kijken we wat er nodig is. In de nieuwe manier van anamnesegesprekken voeren, staan we uitgebreid stil bij gezondheidspatronen. Je kunt denken: die persoon heeft maar drie keer per week zorg nodig, dat valt mee. Vervolgens blijf je doen wat je altijd al deed. Maar kijk eens verder dan dat: Wat is het
werkelijke probleem? En wat kan iemand nog zelf?”

Leven zoals u wilt, zo luidt de klantbelofte van Sensire. “Het is soms best ingewikkeld om dit waar te maken”, zegt wijkverpleegkundige Rinie Kleinmeulman eerlijk. “De klant weet niet altijd hoe die wil leven, collega’s voelen zich soms te verantwoordelijk en patronen zijn niet altijd gemakkelijk te doorbreken. Toch zetten we mooie stappen in de goede richting.”

Wekelijkse douchebeurt
Door de juiste vragen te stellen, krijg je volgens Rinie een ander totaalbeeld. Iedere week douchten we een 98-jarige vrouw. Een kwieke dame, ze lijkt wel twintig jaar jonger. Vorig jaar overleed onverwachts haar man. Ze waren verzot op elkaar, hun levens waren zo met elkaar verweven. Na zijn overlijden, kwamen we wekelijks langs om haar te douchen. Terwijl mevrouw zich douchte, zat ik er op een krukje bij en spraken we over het overlijden van haar man. Hij was in haar armen overleden, dat had natuurlijk een enorme impact op haar. Wat ze eigenlijk nodig had, was hulp bij de verwerking van het overlijden van haar man. Zichzelf douchen lukte nog prima. Ik ben hierover
in gesprek gegaan met haar. Samen gingen we op zoek naar een oplossing. Nu praat ze regelmatig met een maatschappelijk werker en belt ze ons als het nodig is. Wekelijks langskomen is niet meer nodig. Het lijkt soms de gemakkelijkste weg om te blijven doen wat de klant verwacht, maar het levert veel meer op als je kijkt naar wat iemand nodig heeft. Zowel voor de klant als de wijkverpleging."

Het echte probleem
Klanten moeten vaak wel even wennen aan veranderingen. Rinie herinnert zich een klant bij
wie het wijkteam vier keer per dag bloedsuiker prikte. “Haar bloedsuikerspiegel was steevast te hoog”, vertelt Rinie. “De klant vond het fjn dat we vaak langskwamen, want ze voelde zich zo alleen. Ondertussen deed ze zelf niets om haar situatie te verbeteren; ze deed niet aan lichaamsbeweging en hield zich totaal niet aan haar dieet. Op deze wijze zou haar situatie ook niet veranderen.”

"Iedere week douchten we een 98-jarige vrouw. Een kwieke dame, ze lijkt wel twintig jaar jonger. Vorig jaar overleed onverwachts haar man. Ze waren verzot op elkaar, hun levens waren zo met elkaar verweven. Na zijn overlijden, kwamen we wekelijks langs om haar te douchen. Terwijl mevrouw zich douchte, zat ik er op een krukje bij en spraken we over het overlijden van haar man. Hij was in haar armen overleden, dat had natuurlijk een enorme impact op haar. Wat ze eigenlijk nodig had, was hulp bij de verwerking van het overlijden van haar man. Zichzelf douchen lukte nog prima. Ik ben hierover in gesprek gegaan met haar. Samen gingen we op zoek naar een oplossing. Nu praat ze regelmatig met een maatschappelijk werker en belt ze ons als het nodig is. Wekelijks langskomen is niet meer nodig. Het lijkt soms de gemakkelijkste weg om te blijven doen wat de klant verwacht, maar het levert veel meer op als je kijkt naar wat iemand nodig heeft. Zowel voor de klant als de wijkverpleging."

Concrete zorgplannen 
Langzaamaan begint de andere manier van werken zijn vruchten af te werpen, ook in Rinies wijk. Rinie: “Doordat we anders in gesprek zijn met de klant, worden zorgplannen concreter opgesteld: met een begin- en einddatum. Binnen dat tijdsbestek werken we ergens naartoe, de klant weet hiervan. Op langere termijn heeft een klant hierdoor vaak minder of zelfs helemaal geen wijkverpleging meer nodig. Mede door de andere werkwijze, maar ook door het samenvoegen in andere routes en zorg leveren op andere tijdstippen zijn er de afgelopen zomerperiode op weekbasis twintig diensten opgelost. Jammer genoeg verandert dit de druk op de wijkverpleging niet voldoende. Dit heeft te maken met langdurige- en complexe zorg”, legt Rinie uit. “Maar door kleine veranderingen valt wel winst te behalen.”

Rinie komt erachter dat de klant worstelt met eenzaamheid. “Als wijkverpleegkundige moet je regie durven te nemen”, zegt Rinie. “Ik bracht haar eenzaamheid ter sprake. De klant werd heel boos op me, ze wilde er niets over horen. We hebben hier veel over gesproken en inmiddels heeft ze mooie stappen gemaakt. Ze zwemt regelmatig en is vrijwilliger bij de bibliotheekbus. En het belangrijkste: ze heeft weer sociale contacten. Omdat ze zich goed voelt, heeft ze veel minder zorg nodig. We komen nog maar een keer per maand bij haar. ‘Dankjewel dat je mijn ogen opende, ik had het zo nodig’, zei ze laatst tegen me.”

Zelfstandigheid behouden
Leven zoals u wilt betekent ook dat klanten zelf aan de slag moeten. Het doorbreken van patronen, vergt moed en geduld. Een van Rinies klanten is een vrouw met dementie in vergevorderd stadium. “Het viel me op dat haar man alles voor haar deed. Zelfs de koffiemelk deed hij nog in haar koffie”, vertelt Rinie. “Op een keer zei ik tegen hem: ‘U doet alles voor uw vrouw, terwijl u overbelast bent. Waarom doet u dit?’ Hij legde uit dat hij ongeduldig werd van haar gestuntel en dat het zo sneller ging. 

‘Maar iemand met dementie moet je juist blijven activeren’, legde ik uit. Zo had hij er nog nooit over nagedacht. In overleg besloten we dat zijn vrouw meer zelf zou doen, het zorgplan pasten we hierop aan. Nu doet ze zelf koffiemelk in de koffie en smeert ze haar eigen brood, haar man zet het voor haar klaar. Met dit soort kleine veranderingen behoudt iemand de zelfstandigheid én je bespaart jezelf tijd en moeite. Nu, een half jaar later, doet ze veel meer zelf.”

Laat je niet overrulen
Teamleden meekrijgen in het proces is volgens Rinie een grote uitdaging. “Veel collega’s vinden het lastig om los te laten. Ze voelen zich verantwoordelijk voor de klant”, zegt Rinie. “Daarbij worden klanten ook steeds mondiger. Je moet in dit werk stevig in je schoenen staan en duidelijk zijn naar de klant toe, maar ook naar specialisten. Je schiet gemakkelijk terug in de ouderwetse manier van werken. Zo gebeurt het weleens dat collega’s doen wat de huisarts ze opdraagt. Ik praat hier regelmatig over met ze. ‘Waarom ga je het gesprek niet aan?’, vraag ik dan.

‘Waar ben je bang voor?’ Tegen alle wijkverpleegkundigen zou ik willen zeggen: toon lef, ga met andere partijen in gesprek en leg de zorg daar neer waar het hoort. "Laat je niet overrulen."

In het proces
“Er is nog een weg te gaan in het proces”, vervolgt Rinie. “Het is onmogelijk om de aanpak bij al onze klanten te veranderen; geen enkele situatie is gelijk en er zijn altijd uitzonderingen. 

Maar we zijn op de goede weg.” Voor Rinie is het werk leuker geworden: “Het is goed om te zien dat de kwaliteit van zorg omhoog gaat, het is veel meer gericht op de mens. En ik heb hier inspraak in."

Op het congres Wijkverpleegkundig Meesterschap vertelde wijkverpleeg-kundige Sonja Brummelaar ook over het belang van een goede anamnese bij de zoektocht naar klantgeluk, wat door de tijd heen minder aandacht had gekregen. 

“Je volgde op wat de huisarts voorschreef, maar dat is niet altijd het juiste om te doen.” Door de vraag achter de zorgvraag te ontrafelen geef je de klant regie over heteigen leven terug. Bekijk hoe ze dat - samen met de klant - doet in het filmpje.

Het is september 2019 wanneer het begint te gonzen in de regio: zorgorganisatie Trimenzo gaat het niet redden. Het blijkt het begin van een roerige periode waarin we veel nieuwe collega’s mogen verwelkomen. En dan, als alles wat rustiger lijkt te worden, is er opnieuw nieuws: Sensire en Sutfene onderzoeken een fusie. Een verhaal over twee gebeurtenissen die niets met elkaar te maken hebben… hoewel?

“De zorg gaat altijd door, maar voor zorgorganisaties geldt dat niet”. In het kort was dat het bericht voor medewerkers van zorgorganisatie Trimenzo in Twello en Voorst. De curator is in die situatie niet alleen verantwoordelijk voor het afhandelen van zo’n faillissement, maar ook voor de continuïteit van de zorg. Sensire bleek bereid om de curator daarbij te ondersteunen. “Onze relatie met Trimenzo ging al verder terug”, zegt bestuurder Renée Wilke. “In 2017 oriënteerden we ons al op nauwere samenwerking. Toen hebben we Trimenzo leren kennen als een organisatie met een sterke lokale binding en herkenden we elkaar in de visie op zorg: warm, met betrokkenheid van familie en naasten, en in relatie met de omgeving.”

Onverwachte verantwoordelijkheid 
Als organisatorisch en financieel gezonde organisatie zag Sensire het bod op de zorgactiviteiten van Trimenzo als een maatschappelijke plicht, in een regio die we goed kennen. Maar, zegt Renée: “We realiseerden ons daarbij dat er rondom de kwaliteit van zorg nog veel werk te verzetten is.” Uiteindelijk kon een groot deel van de zorgprofessionals van Trimenzo aan de slag bij Sensire. Maar toen moest het echte werk nog beginnen. De eerste prioriteit bij Sensire lag in het creëren van rust en perspectief bij bewoners en medewerkers, zegt directeur Wonen met Zorg Marleen van der Sijs. “Wij troffen zeer betrokken, maar ook uitgeputte zorgprofessionals aan.”

Ook voor klanten en bewoners werkte Sensire vanaf dat moment aan perspectief en betrokkenheid. “We geloven dat alleen onze bewoners echt kunnen oordelen of we op de goede weg zijn”, stelt Marleen. “Net zoals we bij onze andere locaties gewend zijn, zochten we ook in Voorst en Twello de samenwerking met bewoners, hun familie en mantelzorgers. De inzet van vrijwilligers is daarbij onmisbaar en we waren al snel onder de indruk van hun betrokkenheid.”

Lange voorbereiding, 
oude wens
De overname van het failliete Trimenzo was een onverwachte gebeurtenis. Heel anders was dat bij het bericht dat een paar maanden later klonk: Sensire en Sutfene onderzoeken een fusie. Opnieuw een bericht dat de komst van nieuwe collega’s aankondigt, maar nu vanuit een heel ander perspectief: twee organisaties die elkaar doelbewust opzoeken; niet uit nood maar uit overtuiging. “Sensire en Sutfene zijn innovatief binnen hun eigen specialisme”, zegt Renée. “We kunnen elkaar op een heel natuurlijke wijze versterken. Waar Sutfene bijvoorbeeld in Zutphen investeert in nieuwe vormen van begeleiding voor mensen met dementie, zetten we bij Sensire mooie stappen vanuit Radicale Vernieuwing Verpleeghuiszorg. We brengen in deze voorgenomen fusie het beste van twee werelden samen. Voor de klant betekent dat: zorg die beter op elkaar aansluit, meer innovatie in specialistische zorg en in Zutphen aansluiting tussen wijkzorg en verpleeghuiszorg.”

Ook voor medewerkers ontstaat er een breder perspectief, zegt Renée: "wijkverpleging en ouderenzorg wordt steeds complexer. Een organisatie die daarop anticipeert biedt voor zorgprofessionals ook meer ruimte tot groei, ontwikkeling en specialisatie. We kunnen innovatie beter spreiden en toepassen. Zo ontstaat er meer ruimte voor medewerkers die zich willen ontwikkelen of specialiseren.”

Groter groeien én 
klein blijven
In 2019 werden de eerste stappen naar een fusie gezet; de uitwerking daarvan gebeurt in 2020. Daarmee was 2019 het jaar waarin voor het eerst sinds het faillissement van Diafaan in 2016 sprake is van verbreding; door overname van Trimenzo en door het onderzoek naar samengaan met Sutfene. Die groei is belangrijk, zegt Renée, maar niet omdat groei op zich goed zou zijn. “Groeien om het groot zijn past niet bij ons, en we weten uit het verleden dat groot niet altijd beter is. Zo hebben we geleerd hoe we als grote organisatie de echt belangrijke zaken voor de klant en de zorgprofessional zo dichtbij mogelijk kunnen en moeten organiseren. Daar slagen we steeds beter in, en daarmee krijgt de lokale dynamiek ook steeds meer ruimte.”

Tegelijkertijd weten we dat de zorg de komende jaren radicaal gaat veranderen. “Niet alleen vanwege de vergrijzing en de betaalbaarheid van de zorg, maar ook omdat er een andere generatie klanten in zorg komt die echt andere behoeften heeft, en omdat we nog maar aan het begin staan van een revolutie in zorgtechnologie. Daarmee omgaan kan alleen als je daarvoor de ruimte hebt in je organisatie: het vermogen en de omvang om veranderingen een plek te geven. Daarom is het belangrijk om elkaar op te zoeken en samen sterker te staan. Zo kunnen we groter groeien in kwaliteit en innovatiekracht, groter in professionaliteit als werkgever, en tegelijkertijd: steeds kleiner, lokaler en dichterbij onze klanten en bewoners staan.”